اثر تراکم خاک بر معدنی شدن نیتروژن و جذب آن توسط گیاه

تراکم خاک یکی از شاخص های نشان دهنده تخریب فیزیکی خاک است که با افزایش جرم مخصوص ظاهری و کاهش فضای منافذ می تواند رشد گیاه، فعالیت میکروبی و چرخه عناصر غذایی را محدود کند. به منظور بررسی اثر تراکم بر فرایند معدنی شدن نیتروژن در خاک و جذب آن توسط گیاه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان انجام گرفت. تراکم خاک در سه سطح (تراکم طبیعی، ده و بیست درصد تراکم)، نوع خاک در دو سطح (بافت سبک و سنگین) و پنج مرحله زمانی (روزهای 1، 7، 14، 30 و 60 پس از کاشت) مورد بررسی قرار گرفت که مجموعاً شامل 18 گلدان بود. غلظت آمونیوم و نیترات خاک در پنج مرحله زمانی اندازه گیری شد. سایر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی موثر در معدنی شدن نیتروژن شامل مقاومت مکانیکی خاک، نیتروژن کل خاک و گیاه، ph، ماده آلی، تنفس خاک و فعالیت آنزیم اوره آز خاک نیز در دو مرحله زمانی (14 و 60 روز پس از کاشت) اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر تراکم خاک، مراحل زمانی و اثر متقابل این دو بر غلظت آمونیوم و نیترات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده است و غلظت آمونیوم و نیترات در تیمار تراکم طبیعی نسبت به تیمارهای متراکم بیشتر است. بررسی روند تغییرات غلظت آمونیوم و نیترات در مراحل زمانی مختلف نشان داد که با گذشت زمان، نیتروژن آمونیومی در خاک افزایش و نیتروژن نیتراتی کاهش می یابد و کاهش معنی دار غلظت آمونیوم در نمونه های متراکم تر مربوط به مرحله دوم و سوم اندازه گیری بود. همچنین غلظت نیترات تحت تأثیر نوع خاک و اثر متقابل نوع خاک با مراحل زمانی برای آمونیوم در سطح پنج درصد معنی دار بود و غلظت آمونیوم و نیترات خاک رسی بیشتر از خاک شنی بود. به طور کلی نتایج نشان داد که با افزایش تراکم خاک، شاخص مقاومت مکانیکی خاک افزایش یافته و با تغییر ph، فعالیت میکروبی خاک تغییر می کند، به طوری که تنفس خاک و فعالیت آنزیم اوره آز کاهش یافته و درنتیجه نیتروژن کل خاک کاهش می یابد. در نمونه های متراکم نیتروژن آلی کمتری به فرم آمونیومی در می آید و تشکیل نیترات به دنبال آمونیومی شدن، کاهش پیدا می کند. همچنین در تیمارهای متراکم نسبت به تیمار تراکم طبیعی نیتروژن کمتری مورد استفاده گیاه قرار می گیرد.